Stolpersteine Borne Steentjes: Johan Spanjaard – Grotestraat 262

Auteur: Annette Evertzen

Johan Spanjaard

Johan Spanjaard

Afb. 01: Steentje Johan Spanjaard
Afb. 02: Hanny Spanjaard

Jacob Spanjaard trouwt met zijn nicht Olga Spanjaard. Ze krijgen vier kinderen, waarvan er twee jong overlijden en in Borne begraven zijn.

Hun zoon Johan Izaäc Bernard wordt in 1907 geboren en hun dochter Nelly Olga in 1912.

Jacob overlijdt in 1934. Zijn veel jongere vrouw Olga Sara Spanjaard – Spanjaard wordt in januari 1944 naar Westerbork vervoerd en vandaar in september naar Theresienstadt. Zij overleeft de oorlog omdat ze behoorde tot de 300 Joden die aan het eind van de oorlog werden uitgewisseld tegen Zwitserse medicamenten, met geld dat Amerikaanse Joden in Zwitserland hadden gedeponeerd. Ze sterft in 1967.

Johan Isaac Bernard, de zoon van Jacob en Olga, is werktuigkundig ingenieur. Hij treedt in 1934 bij Spanjaard in dienst als adjunct-directeur en in 1939 wordt hij directeur. Hij valt in Borne als eerste slachtoffer van de nazi’s. Op 14 september 1941 wordt hij bij een razzia gearresteerd en al op 27 december wordt hij vergast in Schloss Hartheim, op 30 km. van kamp Mauthausen. Naast directeur was hij ook voorzitter van het Borns Oranje-Comité en beschermheer van de Bornsche harmonie. Hij woonde in het Witte Huis en had kunnen vluchten toen ze hem ophaalden, maar hij weigerde dit: hij had niemand kwaad gedaan en dacht dat hij wel weer snel thuis zou komen.

Veel lof is er in Borne voor Johan, of Hanny, Spanjaard, maar er is ook onbegrip dat hij zich zomaar liet oppakken. Een aantal geïnterviewden vertelt over de liefhebberijen van Hanny: paarden en voetballen. Een team rond Hanny speelde wekelijks tegen een team rond Dick Spanjaard, soms in de tuin van het Witte Huis.

Hanny Spanjaard was bekend. Had een auto: een Ausburg en twee bouviers. Hij zat in de organisatie van het Oranje Comité. Die man praatte met iedereen… Hanny stond altijd in de poort van het huis met iedereen te praten… Johan was geweldig vriendelijk. Hij was in de dorpsgemeenschap verankerd, Was Delfts ingenieur… Johan Spanjaard. Een hartstikke aardige man. Jong. Hij was heel goedgeefs… Hanny Spanjaard was een fijne vent. Johan was de zoon van Jacob II Spanjaard. Aan Hanny, daar heeft Borne veel aan verloren… Iemand die gevoel had, die ook wat missen kon, die altijd wel wou helpen. En ik geloof ook dat hij een goede man was voor het bedrijf. [Dan vertelt hij hoe formeel het onderhoud met de directeur normaal ging, maar] De eerste keer dat we om een onderhoud vroegen, daar stond de ronde tafel. Er stonden sigaren en sigaretten op tafel: ‘Je moet niet denken dat ik je sigaren wil geven om je om te kopen, maar als je sigaren rookt dan praat je gemakkelijker’… Hij rookte de pijp en wij de sigaren… Ik hou nog altijd vol dat het een strop voor Borne is geweest dat Johan is omgekomen. Ook voor de kinderen, hij was gek met kinderen… Als er op zondagmiddag 10 jongens aan de poort van het voetbalveld stonden omdat ze er graag in wilden dan betaalde hij de kaartjes voor ze… We speelden straatvoetbal met een tennisbal, maar Hanny gaf ons een echte leren bal…
Johan Spanjaard is als eerste gegaan. Hij was 28 december jarig. Enkele dagen daarvoor kwam het bericht uit Mauthausen. Hij moest daar stenen sjouwen… Op het Witte Huis was drukte op een zondagmorgen. Johan was dood!! Hij had in de mijnen moeten werken. Zoveel mensen hebben hem aangeboden om onder te duiken. Maar hij wilde niet van zijn moeder weg.
Bron: Interviews Jaap Grootenboer.

Nelly, de zus van Hanny, trouwt in 1931 met Feiko Pieter Mulder, die later directeur werd van de HBS in Hengelo. Ze krijgen zes kinderen en weten de oorlog te overleven.