Stolpersteine Borne Steentjes: De familie van Gelder – Grotestraat 212

Jacob/Jaap van Gelder vertelt dat zijn ouders binnen de Bornse gemeenschap gunstig bekend stonden. Zo liep er een woonwagenvrouw met textiel langs de deur. De textiel haalde ze bij Jacob’s vader, David van Gelder. Na de oorlog komt Jacob deze vrouw op straat tegen. Ze geeft hem 45 gulden en zegt: ‘Dit is voor jou. Het is een schuld aan je vader. Ik heb de kans niet gekregen om te betalen’. Ook de omgang met de rooms-katholieken was goed. Op sabbat was de textielzaak gesloten en men accepteerde dat. Aan het einde van de sabbat stonden de niet-Joodse vrouwen aan de winkeldeur: ‘David, iej könt de deur lösdoon. Ik zee dree steern aan ’n hemel stoan’…
Op zondag had zijn vader de zaak altijd open. Dan zat de kamer vol boeren uit Hertme, Zenderen en Azelo, die na de kerkdienst hun inkopen deden. Of er moest gezorgd worden voor de uitzet van een dochter die ging trouwen. Er stond altijd een grote kan koffie op tafel voor de klanten. Ook kloosters en retraitehuizen waren klant, dat schetst het vertrouwen dat men had in een Joodse zaak.
Als Joden onderling conflicten hadden dan gingen ze daarmee naar David van Gelder, hij was de raadsman van de hele Joodse gemeenschap. Bij de koffie praatten ze dan uit en dan kwam het altijd goed. Het huis van David werd dan ook het Vredespaleis genoemd. Tijdens een staking vroeg David geen huur, maar vulde wel het huurboekje in.

Jacob vertelt: Vader had een kaartclub bij Café van Wezel, tegenover ons huis. Drie tafels en wat zand op de vloer. Vader kaartte daar al veertig jaar, dronk er twee borreltjes met de stationschef, de postdirecteur Nordholt en iemand van Van Gend & Loos. Na het verbod tot toegang tot de kroeg, speelden de mannen bij vader thuis.
Ook iemand anders herinnert zich de ouders van Jaap als erg lieve, behulpzame mensen, die iemand hielpen die failliet ging… Truitje ging met koffie en thee langs de deuren.
Jaap vertelt hoe hij zelf als kind voor engel speelde in een kerstspel. Hij groeide op met rooms-katholieken, maar zijn boezemvriend was Bob de Leeuw. Hij is wel eens uit de synagoge gezet: “Goa toch noar boetn hèn, donder toch op!!”
Hij vertelt verder hoe hij tijdens de oorlog in het leger diende. Na de overgave zei zijn kapitein, wijzend op een motor: ‘Je pakt je machine en verdwijnt. Ik geef je op als vermist. Dit is een bevel! Ik geef je ouders wel bericht. Je rijdt met de Harley naar Amsterdam en aansluitend naar Engeland’. Hij is echter niet naar Engeland gegaan, omdat hij onderweg hoorde dat Borne helemaal plat zou liggen, wat achteraf niet bleek te kloppen. Hij ging terug. Tijdens de oorlog moest hij zijn radio inleveren, toen ‘struikelde’ hij, en de radio was kapot.
Over de confrontatie na de oorlog vertelt hij dat hij overal zijn spullen zag, geroofd, gejat, gestolen, en dat het soms een heel gevecht was om die terug te krijgen. De vroegere buren reageerden koel. Hij krijgt geen korting als hij nieuwe meubels moet aanschaffen. Er is geen hulp, alleen een belastingaanslag uit 1943 voor zijn vader. Zijn vader was allang vergast en de boekhouding verdwenen. Er komt een deurwaarder aan zijn deur om de boel te verkopen wegens belastingschuld. ‘Tja, ik ben wel door en bad zoutzuur gegaan wat leven heet. Maar hoe verder ik van de oorlog afkom, hoe meer ik relativeer. Ik heb geen wrok en haat meer’.
Bron: Interviews Jaap Grootenboer.