Auteur: E.T.J.T. Kwint
In deze bijdrage wordt ingegaan op de ontwikkelingen rond de Kroniek van Sweder Schele van Weleveld. Die bestaan uit nieuwe vondsten en uit de voortgang van het grensoverschrijdend project om uiteindelijk tot een leesbare publicatie van de Kroniek te komen. Daarmede is deze bijdrage een vervolg op het artikel in Boorn & Boerschop no. 1 van 2007 op pagina 25 e.v.(1)
Vondsten
De laatste jaren hebben meerdere boeken het licht gezien die gebaseerd zijn op lang verdwenen documenten. Denk bijvoorbeeld aan Il nome della rosa (De naam van de roos) van Umberto Eco of A dangerous inheritance (Een gevaarlijke erfenis) van de Britse historica Alison Weir. In veel gevallen gaat het dan om verzonnen documenten, in ieder geval bij hogergenoemde boeken. Puur fantasie dus.
De werkelijkheid is echter vaak verrassender dan de fictie, want er worden nog steeds documenten gevonden, waarvan het bestaan volkomen onbekend was. Een uitstekend voorbeeld is de Kroniek van Sweder Schele van Weleveld. Deel III kwam als een verrassing tevoorschijn bij het inventariseren van de archieven van Huis Almelo. Deel I & II, tezamen in een band, waren wel al bekend. Georg von Schele gebruikte die voor zijn gedrukte familiegeschiedenis in de 19de eeuw. Het is de verdienste van Albert Mensema van het HCO(2) in Zwolle dat hij het verband legde tussen de vondst uit Huis Almelo en de band uit de Schelenburg.
De laatste verrassing stamt uit 2008, dus na het stuk over de Kroniek in Boorn & Boerschop van januari 2007. Toen ontdekte Dr. Gunnar Teske van het LWL(3)-Archivamt für Westfalen te Münster deel IV van de Kroniek. Dat bevond zich in het depot in het Staatsarchiv te Osnabrück in de archieven van de Schelenburg, het nog bestaande stamslot van de Schele’s. Deel IV is veel kleiner dan de voorgaande drie delen. Het omvat slechts 29 pagina’s, dertien in het Latijn en zestien vertaald in het Duits.
Het is niet door Sweder Schele zelf geschreven, maar het is zijn stijl en de beschreven gebeurtenissen, met name uit Sweder’s sterfjaar 1639, sluiten aan op deel III. Hij heeft of dit stuk aan iemand gedicteerd, of zijn origineel werd voor hem gekopieerd. Misschien moeten we daar wel blij mee zijn want het handschrift van Sweder werd met het klimmen der jaren steeds onduidelijker. Dit document zou daarom nog onleesbaarder zijn geweest.
Voortgang project
Het project, wat als doel heeft te komen tot een publicatie van de Kroniek, kent een zgn. stuurgroep. Deze stuurgroep, bestaande uit mevrouw Dr. Birgit Kehne van het Niedersächsisches Staatsarchiv in Osnabrück, Dr. Gunnar Teske van het LWL-Archiv-amt für Westfalen in Münster, de heer Johan Seekles van het HCO te Zwolle en mr. E.T.J.T. Kwint, directeur van de Stichting Weleveld, werd versterkt met Dr. Marcus Weidner van het internetportal “Westfälische Geschichte” van het LWL. Hij is, zoals uit de vermelding internetportal moge blijken, speciaal belast met de digitaliseringsproblematiek rond dit project. Het is de bedoeling dat nadat de digitalisering, vide verder op de volgende pagina, honderd procent voltooid is, de Kroniek geheel, dus alle vier delen, in het Duits en het Nederlands op internet komt, waarbij tegelijkertijd het manuscript, de gedigitaliseerde transcriptie en de vertaling van de Latijnse en Griekse passages met eventueel commentaar etc. te zien zijn.
Zoals eerder gemeld in Boorn & Boerschop is er een stappenplan opgesteld, bestaande uit de fasen digitaliseren, vertalen, collationeren, becommentariëren en uiteindelijk publiceren van de Kroniek. De fase digitaliseren werd nog voorafgegaan door het transcriberen, dat is het manuscript in machineschrift zetten.
Dit monnikenwerk is nu geheel gereed mede dankzij de fantastische inzet van mevrouw Maria Wiegman uit Almelo. Zij heeft daar honderden uren aan besteed, waarbij zij nog de handicap had geen Latijn te kennen terwijl het overgrote deel van de nog niet getranscribeerde pagina’s in het Latijn was geschreven. Zelfs mr. A. de Bakker, die al in de vorige eeuw het grootste gedeelte transcribeerde, waren deze ongeveer 300 pagina’s te machtig. Dr. Harmut Höfermann, classicus en oud-rector van het Schillergymnasium in Münster, nam de resterende stukken voor zijn rekening. Alle vier delen van de Kroniek zijn hiermede leesbaar geworden. Voorts is er al voor sommige delen van de Kroniek een inhoudsopgave gemaakt, waardoor het mogelijk is met de hand naar onderwerpen te zoeken, maar nog niet naar namen.
De digitalisering, waaronder wordt verstaan het hele document in Word te krijgen, zodat het bewerkbaar wordt en men ook naar namen kan zoeken, is helaas nog niet geheel afgerond. En daar ligt een kans voor de lezers van dit blad. Van de transcribering door De Bakker, die zulks deed op een tikmachine, dus niet via een computer, is wel een gedeelte door vrijwilligers in Word gezet. Maar er zijn nog vele pagina’s wachtende.
OPROEP
Daarom langs deze weg een oproep voor vrijwilligers deze pagina’s in Word te zetten. De tekst van De Bakker is als jpg, dus als plaatje, op internet beschikbaar:
(http://lehre.hki.unikoeln.de/Schele).
Heeft u een computer en wilt u pagina’s in Word zetten dan kunt u zich in het Nederlands melden bij Dr. Teske op gunnar.teske@lwl.org. Het digitaliseren van de met de heer Teske afgesproken pagina’s kunt u gewoon thuis doen. U hoeft geen speciale talenkennis te hebben. Het is een kwestie van letter voor letter in Word intikken.
In hoeverre er gecollationeerd moet worden is nog niet bepaald. Wellicht dat alleen echt moeilijk leesbare stukken of onduidelijke passages met het manuscript vergeleken moeten worden. Dat is helaas werk voor handschriftspecialisten die schaars zijn.
Er is een aanvang gemaakt met de becommentariëring en de vertaling van met name de Latijnse teksten. Wanneer de Kroniek geheel op internet toegankelijk is kunnen steeds vertalingen en commentaren, wanneer die gereed zijn, worden toegevoegd. Toen de stuurgroep in mei 2004 voor het eerst bijeenkwam en het tappenplan werd opgesteld, bestond deze mogelijkheid eigenlijk nog niet. Daarom werd als afsluitende fase, het publiceren, nog aan een boek gedacht. De kosten van zo’n boek zullen zeker hoog zijn door allereerst de omvang, vervolgens omdat het in twee talen gepubliceerd moet worden en tenslotte omdat de oplage van een werk als de Kroniek klein zal zijn. Het is daarom de vraag of het ooit nog tot de uitgave van een boek zal komen. Maar dankzij de nieuwe digitale technieken kunnen we wel overgaan tot een publicatie op internet, die als voordeel heeft dat deze steeds bijgewerkt en aangevuld kan worden. Het begin daarvan vindt u op: www.westfaelischegeschichte.de/web886
De Kroniek komt dus hoogstwaarschijnlijk niet als boek in uw boekenkast, maar met hulp van vrijwilligers, die bereid zijn de teksten in machineschrift in Word in te tikken, kan het moment van een eerste complete digitale publicatie snel naderbij komen.
- Dit uitvoerige artikel is in te zien op de website van de vereniging: www.heemkundeborne.nl
- HCO, Historisch Centrum Overijssel
- LWL, Landschaftsverband Westfalen-Lippe
(–> naar PDF-versie van deze publicatie)
(–> naar Inhoudsopgave 2014-03)
(–> naar Boorn & Boerschop pagina)