Auteur: J.B.F. Leuverink
Behalve een rekeningenboek liet dokter Schoemaker (geb. 1799, over!. 1879) ook een aantekenboek na. Het boek begint in 1848 en loopt door tot 1875. Enige van de aantekeningen in het Dagboek en andere archivalia van de heelmeester komen in deze kleine reeks aan de orde.
Naast zijn vele aantekeningen (ook in boeken die helaas verloren zijn gegaan) zijn er enige recepten in het aantekenboek dat is overgeleverd. Bedoeld boekje is in het bezit van onze dorpsgenoot de heer B. Schoemaker. Naast recepten voor diverse aandoeningen geeft Schoemaker ook een beschrijving voor het maken van inkt. Maar ook beschrijft hij hoe je een lekkere tulband kunt vervaardigen!
In het boekje Jan Bernard Schoemaker, een Twentse heelmeester in de negentiende eeuw, dat in 1999 is uitgegeven, heeft Dr Arthur Fuldäuer een beschrijving van de werkwijze en de persoon van dokter Schoemaker en geeft hij in algemene termen aan wat we in dit aantekenboek zoal kunnen vinden. In dit artikel halen we uit het aantekenboek enkele van zijn recepten. Zo beschrijft hij b.v. een recept van een Duitse arts tegen tandpijn. Dat medicijn bestaat dan uit 1 deel arsenicum, 11 delen morfine en voldoende creosoot om er een pasta van te maken. Deze pasta moet dan worden aangebracht in de holte van de pijnlijke kies of tand waarna het geheel moet worden afgesloten met mastic (een harssoort). Endlich nu werden Zahnschmerzen verbannt citeert hij de Duitser.
Een recept tegen galstenen, zoals zijn aantekening aangeeft, afkomstig van Dr de Vlieger en ontvangen van B. Oonk, is onbegrijpelijk voor de gemiddelde lezer van dit blad. We hebben voor de transcriptie ervan Mevr. Kirsten ter Huume van “Apotheek Stoop” bereid gevonden. Ze geeft daarbij een nadere uitleg over de vaak vreemde woorden en afkortingen. Zie de bijgaande ingekaderde afbeelding voor het oorspronkelijke recept van een middel tegen galstenen waarvan men elke morgen 2 eetlepels diende in te nemen.
Transcriptie van het recept
Pulv = poeder.
Rhei radix = de wortel van o.a. Rheum palmatum met als werkzame bestanddelen antrachinon glycisiden. Dit wordt (ook nu nog) toegepast als laxeermiddel met als huidige merknaam o.a. Urbanis pillen (comb.) Extractus Rhei siccum = spiritueus droog extract. Sirupes Rhei = rheumsiroop; (ook) toegepast als laxeermiddel.
Julappae. Julappium = FNA-drank met zoutzuur met als toepassing het opwekken van eetlust. Jalapae Radix (Resina Jalapae) = de min of meer peervormige wortel van lpomoea Purga. Deze bevat tenminste 8 % Jalapae als werkzame stof Het wordt gebruikt als drastisch afaoermiddel met pijnlijke werking en wordt nog slechts weinig toegepast met 1 tot 2 mg per pil.
Colut. Colutie = 1. het filtreren. 2. het gefiltreerde (filtraat) dus de vloeistof na filtreren.
Add. Additie = toevoegen (toevoeging).
Carbo = absorberende kool.
Kalij carbonas = wit sterk alkalisch reagerend poeder (kaliumcarbonaat).
Inf = aftreksel.
Tinct. Tinctuur = oplossing voor smaakcorrectie.
Aurant. Aurantii fructus cortex= smaakcorrectie.
Sachr Atb. Saccharose alb = witte sacharose (rietsuiker)
Een andere geneesheer raadt dokter Schoemaker aan, bij zenuwtoevallen de klauwen van verscheidene haasenpoten zo sterk te drogen bij branden af dat ze gepulviseerd (gepoederd) kunnen worden. Hiervan moet dan drie maal daags een suikerlepel vol worden ingenomen met water en suiker.
Tegen vorstbuilen schrijft hij kraaienhersens vermengd met olijfolie voor.
J.B.F. Leuverink.
(–> naar PDF-versie van deze publicatie)
(–> naar Inhoudsopgave 2005-01)
(–> naar Boorn & Boerschop pagina)