Ennige geliekerris met bestoande oetbeeldingen en vroggerdaagnse vuurvallen, könt wal ees ne moate van woarhead in zich hebben.
Auteur: J. Kwast
I
Net boeten ‘t doarp, biej de grote weg dee duur de oale boerschop verdan noar de stad löp, lig ‘t “Groothof’. Ne onmeunig grote boerderiej, den met ‘t blauwpannendak doar te pronken steet. Kiekt mear met. Dubbele nienduuren met gekluurd messelweark boawen de bogen. Dee kenmearkende kluurliene löp ok boawen de raankezienen duur. ‘t Machtige, hoekkige vuurhoes steet dwers vuur ‘t achterhoes. Ginnen alledaagsen Twentsen bouw en doarum is ‘t “Groothof’ biejzeunder.
An de ziedkaant stoat ‘n stuk of wat roeme schöppen. Lös doarvan, tegen ‘t kalverwearke an, zeet leleu ne lange vearkenschop. A-j oawer ‘t lösstoande boawenduurke inkiekt, zee-j ne motte met biggen en schötte vol met geelten en zoolters. Geneuglijk knort de vearken in ‘t friske stro, en met spleeteugkes kiekt zee oe an of zee zeggen wilt: “He-w ‘t hier good of nich”. Van wat eur nog te wochen steet hebt zee gin benul.
De zwartboonte melkbeeste loopt wiederop in ‘t gröslaand. Achter ‘n kapbearg oonder de eekenbeume en tusken ‘t vleerhoolt en holskrabbenbuske, scharrelt de hoonder. “Rooie ieslaanders” en “Barneveldsen”. Nen eankeln “Twentsen griezen” en “Oelenveersken”, schrobt der ok drok van zich of; aanderen zunt zich. Vuur de boawenduur lig nen mooien bloomenhof, woarvan de groothofleu völ weark maakt.
A-j der hen wilt mö-j oawer ne kleenkerweg, met an weerskaanten eekenbeume, en dan kom ie op ‘n hoesplas. Mear loa-k oeleu eers efkes oetstnkken wat vnkke leu doar boerket.
Sientje, de vrouw, dee doar ok joonk is wörden, bestiert de hoesheulding en döt ‘t weark binnen-en boeten de delduuren. “Groothofs Jaan”, den nich in dizze nöagte is opjongd, is hier de boer. Jaan is der indertied biej introuwd. Joa, “Groat biej groat” wördt der zeg, en doar könt de leu wal ees geliek an hebben.
Jaan en Sientje boerket met verstaand en strakke haand, en doot alns in good oawerleg. Dat möt ok wal a-j zovöl 30-liters melkbussen an de weg könt zetten en ‘t spul liek en rech wilt hooien. Tehoop hebt ze een wich; ‘t geet nog noar de kleane school in de boerschop. En dan löp der jantje nog, ‘t knechtje. Dat is meer vuur ‘t roewe-en ‘t klötterweark en döt de pisbosschoppen. Zo bint de leu dee ‘t “Groothof’ oawerean möt hooien.
De witkalkte wearepöalkes neudigt oe noe wisse oet de kleenke te lichten en der ees achterhen te kieken. “Loa-w ‘t nich doon, wien mötjoa nog wieder”. ‘”n Aander moa!, geem”.
II
Oawer ‘n zaandweg den zich achterlangs kroonkelt, wi-w noe verdan goan. Joa, mooi binnenduur noar ‘n kreaienbos en de heerlijkhead “Goodhaar”. ‘n “Kikker” en “Witveeld” ‘t ziene, doar stökker wiej an vuurbien. Woar de weg in nen knik löp, kö-j in de wieten ‘t spulke van de “Bekboer” liggen zeen. “Hoo kan dat”, heur ik oe deanken, “Doar löp joa geelsnich ne bekke”. ”Noe, dan mö-k oeleu dat ok maer efkes oet de denke doon”. Hearm, wat de boer.
Doar is, geet in ziene rungeljoaren hen vriejen wied vot, achter in ‘t “Twickelerbrook”.Doar wont zee, Miena. Hearm is der drietensgek op, joa stapelerend. Mear tusken drietensgek en stapelerend, is ‘n groot oonderschead. Dee leste kwoal geet nich wier oawer. In ‘t mooiste geval blief ie ‘n luk ampat.
Hearm blif ampat; Luister. De jongs oet de Brookzied besloet: “Dee vriejerien möt nich duurgoan”. “Wat meant den vrömden snoewerd wal nich”.Miena heurt biej eur in de boerschop en doarmet oet. Den umgaank zölt zee Hearm wal eJkes ofleren. ‘s Oawens wocht de jongs em ‘n moa! of wat op. Hearm möt zien geeld oflanken, of hee krig ‘n bes spier opde butte. Alverdan zeet zee em wier op ‘n trad noar ‘t Brook. “Dan zal Hearm van noe of an mear duur de bekke”. Grif kleait hee zich der iederbod duurhen, en nat of nich, verdan geet et op Miena an. Zee hebt Hearm ok nog ees vuur de ploog had. Eers ‘n paar vore bouwen; ok doar wördt-e nich aans van. Hee trek biej wieze van sprekken, “Duur alle repen hen”, dat döt e.In ‘t lesten loat de Brookjongs de moodveren mear hanken. En zo kan ‘t gebeuren dat Miena met verloop van tied doar vottrouwt en dizze kaant oet keump.
Van dee tied geet Hearm as de “Bekboer” duur ‘t leawen. As nen hanen oawer hennen, zo waakt Hearm oawer Miena. Op ‘n good moa! keump-e ‘n zetje op ‘t zeekenhoes te liggen. ‘n Keer! met weenkelwaar krig “Bekboerverbod”anzeg. Op een aander moa!, as Miena biej ‘t roeten wasken slim te passe keump, möt et opnömmen wörden. Vrömd volk; Hearm hef et der nich op zitten. “En noe he-k geem da-j der nich alman biej loat”, löt-e de dokters weten. “Vrömde proat of nich”?
Eum zön Wilmke, noar zien grovva “Mösdieks Wihn” vemeumd, is in <lee tied nog in ‘t ankonnnen. Noe zö-w ‘t jeunken nog efkes biej ‘n kop nennnen, en dan doo-w ‘t dreeloek too.
III
Dat Wilmke zit op de doarpsschool. Hee möt nog good ‘njoar, dan hef-e ‘t der doar opzitten. Op schooldagen, keump oons Wilmke zodöanig, twee moa! daagns, an de vearkenschop van ‘t “Groothof’ vuurbiej. Op ‘n moa!, as Wilmke wier op ‘t hoes an sleantert, zöt-e dat ‘n stuk of wat vearken zich ‘n snoeten heanig duur de oonderduur, den ansteet, stoot en zich noar boeten hen wosselt. “Dat is nich biej rechtoet”, dech Wilmke. ‘t Vearkenschot zal wal nich afslötten wean wes. Ëfkes de Groothofleu bod doon”.
“Good da-j könnnen bint”, zeg Sientje. “Wat ne vronnne jong is dat Wilmke toch”.”Zo, <lee zit der wier in; de pinne der noe good vuur”. “Goat efkes met noar de kökken, ie zölt wal zin hebben an ‘n paar beschuuten met keeze”, zeg Sientje. Joa, <lee wilt der biej Wilmke wal in, en ‘n ranja ok wal; dat krig-e in ‘t hoes nich vake. Mear <lee lekkere beschuuten met keeze, bliewt em duur ‘n kop spöllen.
Op nen dag, as ‘t snikheet weer is, zöt-e ‘t boawenduurke van de vearkenschop wiedwaagns lös stoan. Hee loert in ‘t roond, nums te zeen. Hee kröp oonder ‘n droad duur en veult; de oonderduur zit good too. Gin nood, efkes ‘n aarm der oawerhen, ‘n greandel der vuurhen en ok dat duurke is lös. De pen van ‘n schotduurke is wieder mear ne kleanighead. Joa, verduld, doar komt de eersten geelten al niejplichtig urn ‘n hook hen kieken en stapt dan achter mekaar ‘t kalverwearke in.
‘t Ritueel kan wier angoan. Bod doon, in driewen, opsloeten, beschuuten met keeze etten. Dat lukt Wilmke nog ‘n moa!, mear dan begint biej”Groothof’ de leamkes te braanden. “De vearken de oet, net op <lee tied as Wilmke oet school keimp, dat kan gin tooval wean. “Mear ees good letgeawen as ‘t wier zo late is”. Doargins keump de jong an. “Rap”… , Sientje de vearkenschop in, verdoekt zich achter ‘n paar zekke met vearkenmel en wocht of. “‘k Heb wal ees wier zin an beschuuten”, dech Wilmke, en sliept tusken de schötte duur noar vuurten. “Dee zoolters möt der vandaage mear ees oet”. Mear, zo wied keump-e dit moa! nich.
Met nen sproonk, as ‘n foksheunke dat achter rotten an zit, is Sientje biej em, grip em biej de schobben en rammelt Wilmke duftig duur mekaar. “Zo, wol ie de vearken wier lösloaten”? “Ik zal oe leren, wat deank ie wal nich”. “Woagt et rniej nich wier in de schop te konnnen”. “En noe as de mieter, der oet”. “Der oet, zeg ik oe”. “Ie weet der noe van en aans zö-w der weark van maken, dat zö-w”, schreeuwt z’em nog noa. Foj, foj, wat kan dat Sientje zich heilig maken.
Met ‘n stet tusken de beene snikkert Wilmke op de “Bekboer” an. Beschuuten met keeze kan e van noe of an wal vergetten.
Johan Kwast.
(–> naar PDF-versie van deze publicatie)
(–> naar Inhoudsopgave 2003-01)
(–> naar Boorn & Boerschop pagina)