Boorn & Boerschop 1992-01: t BIEZUNDERE GEWWELTEEKN (Boornse sage)

Auteur: A.B.M. Wolbert

“KLOAS, KLOAS, woar bis doe,… KLOOOAAS,… ik heb dörst,… nen borrel, man woar blifs doe toch”? Met disse wöar kwam Arend Eenling de veurkamer in van wat zich neuron schippersher­ berg “Kloas an de Brugge”. t Was tegn t weenter van 1858, boetn wast smerig koald en der hung nen natn daarop in de locht. Neet was nich plezerig boetn de deur te wedn. Arend Eenling, of zoals zienn daagsn naam was “Eenn zien Oarend”, har net ziene leste törf ofleaverd achter t Woold en wol weer op hoes an. n Good gebroek was evn nen borrel te koopn bie Kloas en dan probeern met de weend van oet t westn en met n stroom met, zoa rap möggelik weer in ‘t Venne te komn. Vanof de del kwam Kloas anslofn en mostern dat heet nich zoa an mos goan, “Ik heb oe allang zeen anlegn, wat n drokte”.

Afb. 01: Erve Schopman, de voormalige schippersherberg “Klaas an de Brugge”, gelegen nabij de A-1

Arend was n biezunder man, vanaf zien 14e joar zat hee, net as ziene hele familie al in n törf. Zommers wördn t stökn, int noajaar kon t dan dreugn en tegn weentertied, as der genog water stun in de bekn, wördn t met zeilschuutn votbracht naar de klaantn. Noa n vorst int vuurjoar wördn dit weark ofmaakt en doarnoa begun t wier van vuurtn of an. Duur dit weark wadn ziene haandn net kolnschupn en zien gezicht was duur weer en weend as n gelooid vel. Arend kon ie altied heurn ankomn. As hee met ziene schuut oaver t water vaarn, zung hee altied met nen zwoarn basstem eign gemaakte riempkes, t leek wan soort gondelier van Vene­ tië, mer dan in Twente. Juust dee riemkes doar wadn de leu roond Boorn beneijd noar, daarin zat t leste neijs, berichtn van de Provinciale Staatn, gerechtzaakn oet Almelo en wat der zoal in de stad en op n boer kuierd wördn. As Arend met ziene kleane schuut onder de Hooge Brugge deurvaarn of kwam anlegn bie de Smitsbrugge, urn zich biet Stearntje de metgebrachte stoet op te etn, of as de zaakn good hadn loopn, zich doar nen echtn Boornsn pannkookn met mel van de Grutter te loatn bakn, altied was der neijsgierig volk in de nöagte urn hem an te heurn. Vaak har Arend ok bosschopn dee veurspellingn deedn oaver wat der al zoa wal kon gebeurn in de nöagste tied. Hee kon vaak en dan op riem, verteln of t zommer nat of dreug wördh, zeektes kon hee zeen ankomn en nog völ meer. Arend wördn dan ok wal neumd “Den veurkieker oet t Venne”, en waarachtig hee har vaak geliek!

Met mekaar kwamn ze an de praat. Klaas en Arend. Met ear beadn zatn ze an een van de twee töafelkes, dee de gelagkamer riek was in’ t veurhoes van Kloas ziene boerderiej. Twee börrelkes der op, één met en een zonder suuker. Kloas en Arend wadn an t proatn oaver t leste neijs, allerdaagse dinge en nog völ meer. “Joa t kammende joar wil ik hier t spul verbouwn”, löat Kloas weetn, “Ik wil disse kamer luk roemer maakn en ok n stuk bie de del andoon, want ik kan der ne koo bie holdn, now dat stuk groond hier vuur de deur der bie is komn”.

Arend keek hem eens an, keek noar boetn en ie zagn hem prakkezeern, heel deep wördn der noadacht, t leern vel trök nog wieder in mekaar. “Doar zol ik met oetkiekn, want t duchtn mie, dat stuk groond hier vuur de deur, blif nich altied vriej”! Hee schöaf zienn proem noar de aandere kaant van moond en de schipperspet wördn recht zet. “Doar zal ooit eens n onwies gat wördn graavn, nen langn deepn graven, dit kan ik oe wal zegn, de pearde könt der blievn draven”. Bie dit bod keek Arend Klaas mistreustig an, hee kont ok nich helpn. “Joa mer, ik mo:t toch wal wat, aanders heb ik gen bestaan” gaf Klaas met n luk veraltereerd gezicht zien bescheed. “Ik weet nich wanneer, mer t koomp der, onthaald dat mer van mie. Ie könt der nog wa wat an doon, t is nog nen heeln zet teegn te hoaldn, luuster, dit zeg ik die”. Arend sprak ziene riemkes oavertugend oet, Klaas knikn alleen mer. “As ie ankommend joar dat stuk bie de boerderiej anbouwt, mot ie boavn opt dak, an de vuurkant van t hoes n gewwelteekn zetn, n gewwelteekn dat oe mot behooldn vuur tegnslaagn en ongemak”!!

“Dat gewwelteekn mot der zoa oetzeen”, Arend greep n stuk van zienn proemntabaktoetn en teekn doar, met n verbraand stukke hoalt oet n losn heard, n gewwelteekn op. Het steln vuur nen rechtn taps too lopenden poal met daar um hen twee ringn met deurlopende eandn. “Kiek, dit stelt vuur twee stukn touw urn nen poal henne slàagn, bear met nen knup der in,zee behaalt oe wisse in oew leavn, vuur ongemak en tegnslaagn”. Klaas keek der naar of heet in Köln heurn doondern en schunk nog nen borrel in. Bie Arend vergat heen suuker. “Ik zal der an deankn” zer Klaas toen Arend naar boetn keek en angaf dat t tied wördn t zeil te hijsn ent maakri dat hee vot kwam, wol hee nog vuur n duuster in hoes wedn.

Wat is now t biezundere an dit vertelsel? Now dat is nich mis, ik zal toet de deuk doon. In 1859 hef Kloas zich de bool verbouwd en hee hef zich good in de oorn knupt wat Arend Eenling oet t Venne hem op den merrag vergangn joar har vertöln. Vuur opt hoes wördn duur n timmerman t gewwelteekn maakt oet blaank eekn hoalt. t Model was zoals Arend t har oettekend en n timmerman zer dat t wa meer as honderd joar met gung.

Jan Jans, n bekendn Twentse architect en tekenaar, is in 1940 dit biezundere teekn ok opvaln en hee heft vastlegd in een van ziene beuk. Jans sprek van n gewwelteekn oet de 19e eeuw dat steet op n hallehoes. Hee neurnt t n hallehoes in Boorn, umdat d’r in 1904 nog n stuk bie an is zet, zodat t dan, en now nog, twee niendeurn hef. Twee steen boavn de beade deurn gewt de tied van bouwn an.

Afb. 02: Erve Schopman, “t hallehoes in Boorn”

Hoo zit t now met dat gat woarvuur Arend waarschouwn, joa wisse, t is der wa kömn…. DE AUTOBAAN, de A-1, lop now n jaar of wat vlak vuur de deur langs. Der wördt zölfs proat, dat juust den naam A-1 of is leid van Arend Eenling, mer te bewiezn is dit nich. Biezunder is, dat ongeveer geliek met t kloar komn van disse weg t gewwelteekn verrot was, dat gef toch wa te deankn.

Afb. 03: Negentiende-eeuws gevelteken van ongeschilderd eikenhout, tekening naar de toestand van 1940 *
Afb. 04: Nieuw gevelteken, wit geschilderd, tekening van het in 1990 geplaatste gevelteken

De familie Schopman dee now op de boerderiej woont, hef veurig joar biet opknapn van t dak vuur en ok achter n neij teekn loatn anbrengn, n teekn wat der luk aanders oetzöt, de beade knup bint vot! Zoln zee hebn weetn dat t toch gen zin meer har?

Borne, augustus 1991,
Bert Wolbert.

* Tekening naar publicatie van J. Jans en E. Jans in: Gevel­ en stiepeltekens in Oost Nederland. Enschede 1975.

(–> naar PDF-versie van deze publicatie)

(–> naar inhoudsopgave 1992-01)

(–> naar Boorn & Boerschop pagina)