Auteur: F.J. van Capelleveen
Een afbeelding van het huisje van Lorks Tru in het boekje “Grepen uit de historie van Borne, deel 2”, van Mevr. Van Harten-Fransen (Lit. 1), was aanleiding tot dit artikeltje. De nieuwsgierigheid werd vooral geprikkeld omdat het boekje, behalve de afbeelding, geen verdere informatie over Lorks Tru geeft.
Vragen
Vragen die in zo’n geval direct opborrelen zijn:
- Wie was Lorks Tru?
- Waar komt de afbeelding vandaan?
- Waar stond dit huisje?
Redenen genoeg dus om eens op onderzoek te gaan.
De naam Lorks Tru
Lorks Tru was de dochter van een man die in Borne de bijnaam had van “nen Lork”. Volgens Dijkhuis (Lit. 2) is “nen Lork” een ietwat lummelige jongen die niet slim en niet handig is, kortom een Jan Salie. Ten Voorde noemt in zijn artikel over Bornse bijnamen in het Jaarboek Twente van 1964 (Lit. 3) wel de naam ‘n Lork, maar geeft geen nadere uitleg.
In het boekje Bomen van Europa (Lit. 4) is een afbeelding opgenomen van een Larix. Dit is een naaldboom die in het Nederlandse taalgebied vaak met “lork” wordt aangeduid. Het is een van de weinige naaldbomen die ‘s winters zijn naalden verliest. Er blijft dan een kale boom over met slordig door elkaar groeiende en soms afhangende takken. Dit roept eigenlijk wel een beetje het beeld op van saaiheid en gebrek aan energie; de Jan Saliegeest. Maar of het iets met de bijnaam te maken heeft valt te betwijfelen.
Een bijnaam wordt meestal niet zomaar gegeven. Vaak schuilt er wel een overeenkomst in met de omgeving of de gedraging van de betreffende persoon. Het zal in dit geval niet anders zijn geweest. We moeten dus veronderstellen dat de kenmerken die Dijkhuis geeft, op de man (misschien reeds in zijn jonge jaren) van toepassing waren. Hoe het ook zij, de dochter werd eveneens met de naam opgezadeld en aangeduid met Lorks Tru; Tru van “nen Lork”.
Tru komt van Geertruida, haar werkelijke voornaam. Haar familienaam was Oude Stege. Volgens overlevering heeft ze ook een broer gehad, maar hiervan weten we verder niets. Lorks Tru is na het overlijden van haar ouders in het ouderlijk huisje blijven wonen. Dagelijks liep ze naar het dorp Borne, waar ze werkte bij Spanjaard. Ze was altijd in het zwart gekleed en had steeds een felgroene paraplu bij zich. Na gedane arbeid keerde ze ‘s avonds weer terug naar haar huisje waar ze, als ongehuwde vrouw, alleen met haar hondje Fannie leefde.
Toch had ze wel belangstelling voor mensen in haar directe omgeving. Met grootvader Snuverink van de Bongerd, b.v. kon ze redelijk goed overweg. Tru was een slordig mens en niet erg proper. Zo had ze b.v problemen met haar benen die altijd ingezwachteld waren (open benen?). Waarschijnlijk verving ze de zwachtels niet vaak genoeg. Daardoor kon je ruiken als ze in de nabijheid kwam!
Voor volwassenen was Tru wel aardig, maar op kinderen had ze het niet zo begrepen. Dit was wederkerig want kinderen waren bang voor haar en ze werd door hen voor een heks gehouden.
De afbeelding
De prent in het boekje van Mevr. van Harten blijkt achteraf geen prent maar een foto van een olieverfschilderij van de hand van Herman Liedenbaum. Het doek meet ongeveer 30 bij 40 cm en is thans in het bezit van de heer W.J.H. Rientjes te Albergen. Liedenbaum was een veelzijdig kunstenaaruit Borne. Hij is o.a. schepper van de Mariakapel op het oude R.K. kerkhof achter de Koppelsbrink in Borne.
De ligging
Waar stond het huisje eigenlijk? Wel, dat was dicht bij het dorp Borne maar juist in de gemeente Weerselo. Tenminste, dat was zo in de tijd dat Lorks Tru daar woonde. Het huisje stond aan de noordzijde van de Mekkelhorstweg, de eerste zijweg na het bruggetje in de Deurningerweg, gerekend vanaf Borne. De juiste plaats is nog aan te wijzen. Deze kon worden vastgesteld door vergelijking van de stafkaarten van 1882 en heden. Het blijkt dat het huisje even voorbij de flauwe bocht in de weg stond. Tegenwoordig staat, precies in de bocht, de woning van Leuveld. Het huisje van Lorks Tru stond een klein eindje verder, zoals blijkt uit bijgaande kaart. Beide opstallen hebben er echter nimmer gelijktijdig gestaan. Dit kon worden bevestigd door enkele oudere bewoners uit deze omgeving. De grond behoorde indertijd toe aan de familie Weghorst en was daarna o.a. in het bezit van de heer Linthorst. Deze heeft het verkocht aan kwekerij Boomkamp. Dit gedeelte van Weerselo is in 1972 door grenscorrectie aan de gemeente Borne gekomen. Borne werd er toen ongeveer 149 ha groter door, waarbij ook de gemeente Hengelo werd uitgebreid. Het huisje is betrekkelijk snel afgebroken nadat Lorks Tru in 1931 op ongeveer 75-jarige leeftijd te Delden was overleden. Het huisje was toen reeds een bouwval en van de inboedel is heel wat als rommel verbrand omdat het weinig waarde had.
F.J. van Capelleveen.
LITERATUUR
- M.G.E. van Harten-Fransen
Grepen uit de historie van Borne, deel 2, pag. 140, Borne, 1987. - G.J.H. Dijkhuis
Twents in woord en gebruik Borne, 1979. - G.J. ten Voorde
Oawer Boornse biejnaam’n en zo.
In: Jaarboek Twente 1964, pag. 106-116. - Bomen in Europa Distrimedia Services B.V. Amsterdam 1987.
- van Dale
Groot woordenboek der Nederlandse taal.
1s Gravenhage, 8-ste druk, 1961.
(–> naar PDF-versie van deze publicatie)
(–> naar inhoudsopgave 1992-01)
(–> naar Boorn & Boerschop pagina)